Το πρόβλημα της παιδικής παχυσαρκίας

http://www.inhabitots.com

Με τον όρο παιδική παχυσαρκία εννοείται μια κατάσταση κατά την οποία παρατηρείται υπερβολικό σωματικό λίπος. Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενών (CDC), τα υπέρβαρα παιδιά είναι αυτά που βρίσκονται...

στο 95^ο εκατοστημόριο του ΔΜΣ ή πάνω από αυτό, ενώ σε κίνδυνο βρίσκονται αυτά που είναι μεταξύ 85^ο και 95^ο εκατοστημόριο. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι φυσιολογικές μέσες ημερήσιες ενεργειακές ανάγκες παιδιών και εφήβων.

Πίνακας 3: Μέσες ημερήσιες ενεργειακές ανάγκες παιδιών

Πληθυσμιακή ομάδα	Ηλικία (έτη)	Kcal/ kg	Kcal/ day
Παιδιά	1-3	102	1.300
	4-6	90	1.800
	7-10	70	2.000
Έφηβοι (άντρες)	11-14	55	2.500
Έφηβοι (γυναίκες)	11-14	47	2.200

Πηγή: Lyznicki, et al., (2001)

Οι διαστάσεις της παιδικής παχυσαρκίας αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς. Κάτι τέτοιο φανερώνεται από το γεγονός ότι τα ποσοστά αύξησης έχουν τριπλασιαστεί τα τελευταία είκοσι χρόνια. Σύμφωνα με στοιχεία του IOTF τα πρώτα πέντε χρόνια του 21^ου αιώνα περίπου 155 εκατ. παιδιά σχολικής ηλικίας είναι παχύσαρκα. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και για παιδιά προσχολικής ηλικίας (κάτω των 5 ετών).

Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί ένα πρόβλημα το οποίο επηρεάζεται από ποικίλους παράγοντες. Αυτοί σύμφωνα με την βιβλιογραφία ομαδοποιούνται σε γενετικοί/ βιολογικοί, περιγεννητικοί, κληρονομικοί, περιβαλλοντικοί και κοινωνικό – οικονομικοί.

Γενετικοί/βιολογικοί παράγοντες

Σε σπάνιες περιπτώσεις παιδιών η παχυσαρκία εμφανίζεται ως επίπτωση άλλων διαταραχών (π.χ. υποθυρεοειδισμού). Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες κάποιες μονογονιδιακές διαταραχές μπορούν να προσκαλέσουν παχυσαρκία, όπως για παράδειγμα μετάλλαξη στο γονίδιο της λεπτίνης.

Περιγεννητικοί παράγοντες

Στην κατηγορία των περιγεννητικών παραγόντων συμπεριλαμβάνονται το βάρος κύησης και γέννησης, ο θηλασμός κλπ.

Αναλυτικότερα η διατροφή της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σύμφωνα με έρευνες διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας. Η αυξημένη προσλαμβανόμενη ενέργεια στην περίοδο της κύησης αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας καθ΄όλη τη διάρκεια της ζωής του παιδιού. Κάτι τέτοιο σύμφωνα οφείλεται στο ότι η μητρική παχυσαρκία αυξάνει τη μεταφορά των διατροφικών συστατικών διαμέσου του πλακούντα με αποτέλεσμα να επιφέρει μόνιμες αλλαγές στην όρεξη και τον μεταβολισμό του παιδιού.

Επιπρόσθετα έχει παρατηρηθεί σχέση μεταξύ της παχυσαρκίας της μητέρας και του βάρους γέννησης του βρέφους και με την παιδική παχυσαρκία. Ωστόσο ο υποσιτισμός της μητέρας σε σημαντικά στάδια της εμβρυϊκής ανάπτυξης είναι πιθανόν να προκαλέσει μόνιμες φυσιολογικές αλλαγές οι οποίες καταλήγουν σε παχυσαρκία.

Ο μητρικός θηλασμός και η συσχέτισή του με την παχυσαρκία στην παιδική και ενήλικη παχυσαρκία, έχει γίνει αντικείμενο πολλών ερευνών. Πολλές από αυτές έχουν καταλήξει στο γεγονός ότι το μητρικό γάλα πιθανόν να έχει κάποια προστατευτική δράση έναντι της παχυσαρκίας. Μωρά τα οποία σιτίστηκαν με υποκατάστατα γάλακτος κατά την πρώτη βρεφική ηλικία φαίνεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να γίνουν υπέρβαρα ή παχύσαρκα στην παιδική ή εφηβική ηλικία από εκείνα που θήλασαν ή που θήλασαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Τέλος, το κάπνισμα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία

Κληρονομικότητα – Συνήθειες γονέων

Η παχυσαρκία των γονέων αποτελεί επίσης ένα σημαντικό δείκτη αυξημένου κινδύνου για εμφάνιση παχυσαρκίας στους απογόνους. Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι παιδιά υπέρβαρων ή παχύσαρκων γονέων είχαν σημαντικά μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκα. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνει όλο και περισσότερο όταν και οι δύο γονείς είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Παιδιά των οποίων ο ένας γονιός μόνο είναι παχύσαρκος έχουν 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες σε σχέση με παιδιά που είχαν γονείς φυσιολογικού βάρους. Στην περίπτωση που και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι, τότε τα παιδιά τους διατρέχουν > 10 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες.

Περιβαλλοντικοί παράγοντες

Στους περιβαλλοντικούς παράγοντες εντάσσονται αρχικά οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών. Για παράδειγμα η αυξημένη πρόσληψη λίπους έχει έντονα συσχετιστεί με την αύξηση βάρους λόγω της μεγαλύτερης ενεργειακής πυκνότητας σε σύγκριση με τα άλλα μακροθρεπτικά συστατικά. Η αυξημένη κατανάλωση υδατανθράκων και κυρίως απλών με τη μορφή εξευγενισμένων τροφίμων σε αντιστάθμιση με τη μείωση διαιτητικού λίπους έχει επίσης παρατηρηθεί ότι συμβάλλει στην αύξηση της ενεργειακής πρόσληψης και συνεπώς σε αύξηση του σωματικού βάρους.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του σύγχρονου τρόπου ζωής των οικογενειών είναι η τάση των παιδιών να παρακολουθούν τηλεόραση κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Σε μία έρευνα στις Η.Π.Α., συμμετείχαν εθελοντικά 91 οικογένειες με παιδιά ηλικίας περίπου 10 ετών, στην οποία βρέθηκε ότι τα παιδιά οικογενειών που είχαν την τηλεόραση ανοιχτή κατά τη διάρκεια του γεύματος κατανάλωναν μικρότερες ποσότητες φρούτων και λαχανικών. Διαπιστώθηκε λοιπόν, ότι η κλειστή τηλεόραση κατά τη διάρκεια των οικογενειακών γευμάτων σχετίζεται άμεσα με καλύτερες διατροφικές συνήθειες.

Κοινωνικό - δημογραφικοί

Η αυξημένη συχνότητα εμφάνισης παιδικής παχυσαρκίας σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες αποτελεί αντικείμενο έρευνας όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια.

Αντικείμενο πολλών μελετών έχει αποτελέσει το κοινωνικό - οικονομικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά καθώς και η επίδραση αυτού στην εμφάνιση παχυσαρκίας. Η παχυσαρκία φαίνεται ότι εμφανίζεται σε όλα τα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα. Παρόλα αυτά συμπεράσματα πολλών μελετών καταλήγουν στο γεγονός ότι παιδιά χαμηλότερης κοινωνικοοικονομικής τάξεως διατρέχουν σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο να γίνουν υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Διαφορετικές κοινωνικοοικονομικές ομάδες βρίσκονται σε διαφορετικά επίπεδα κινδύνου ενώ η σχέση παχυσαρκίας με την κοινωνικό - οικονομική κατάσταση διαφέρει ακόμα και μεταξύ χωρών. Συγκεκριμένα στις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες παιδιά χαμηλότερου κοινωνικοοικονομικού προφίλ έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκα από αυτά υψηλότερου κοινωνικοοικονομικού προφίλ. Αντιθέτως στις αναπτυσσόμενες χώρες φαίνεται ότι η εμφάνιση παχυσαρκίας είναι προνόμιο των υψηλότερων κοινωνικών τάξεων, με υψηλό εισόδημα και κυρίως στις αστικές περιοχές σε σύγκριση με τις αγροτικές.

Η λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες είναι σύνθετο και δύσκολο. Δεν είναι θέμα µόνο να πιέσουμε και να πείσουμε τα παιδιά να μην τρώνε πολύ. Είναι ένα πρόβλημα που για να λυθεί απαιτεί την παρέμβαση της πολιτείας, του σχολείου, των γονέων.  Οι γονείς θα πρέπει να ενδιαφερθούν περισσότερο για το τι τρώνε τα παιδιά τους στο σπίτι αλλά και στο σχολείο. Χρειάζεται από μικρά να τα εκπαιδεύσουν σε όλες τις γεύσεις και όλα τα τρόφιμα ώστε να είναι αποδεκτά από αυτά, όταν το φαγητό γίνει συνειδητή και αυτόνομη διαδικασία. Το μαγειρεμένο φαγητό µε τη σαλάτα θα πρέπει να υπάρχει καθημερινά στο τραπέζι και η λύση του «έτοιμου φαγητού» θα πρέπει να περιορίζεται σε ελάχιστες ειδικές μέρες, όταν οι υποχρεώσεις δεν αφήνουν χρονικά περιθώρια για μαγειρική παρασκευή. Ακόμα θα πρέπει να ενδιαφέρονται για το τι τρώνε στο σχολείο ή στις εξόδους τους, ώστε να μην μάθουν τα παιδιά στην εύκολη επιλογή του fast food και της υποκατάστασης σπιτικού φαγητού από χαμηλής θρεπτικής αξίας τρόφιμα και σνακ. Είναι σημαντικό οι γονείς να μάθουν τα παιδιά να τρώνε σαλάτες και φρούτα, να προτιμούν τους φυσικούς χυμούς από τα αναψυκτικά. Να προτιμούν μια φέτα ψωμί µε μέλι από μια τυρόπιτα και να τρώνε εξίσου τα όσπρια µε το κρέας.  Επίσης πρέπει να αποφεύγουν την επιβράβευση του παιδιού για τις επιδόσεις του στο σχολείο ή αλλού µε την προσφορά σοκολάτας, άλλων γλυκών ή µε την έξοδο σε κάποιο ταχυφαγείο, µε την κατανάλωση των «παιδικών μενού», που αυτά παρέχουν.